Gaia – misja, dzięki której lepiej poznamy miliard gwiazd

W 1989 roku Europejska Agencja Kosmiczna umieściła na orbicie okołoziemskiej satelitę Hipparcos, zaawansowane obserwatorium astronomiczne nazwane na cześć starożytnego greckiego astronoma Hipparchosa z Nikei. Dzięki Hipparcosowi naukowcy dokładnie określili położenie ponad 100 tys. gwiazd i nieco mniej dokładnie kolejnego miliona. Kilkanaście lat później okazało się, że duża część pomiarów obciążona jest nieznacznym błędem, jednak zyskane doświadczenie i ogromna przydatność zebranych danych spowodowały, że zdecydowano się na zbudowanie i wysłanie na orbitę następcy Hipparcosa – Gai.

Start rakiety Soyuz z sondą Gaia z europejskiego kosmodromu w Gujanie Francuskiej

Nowa sonda Europejskiej Agnecji Kosmicznej – Gaia została umieszczona w tzw. punkcie Lagrange’a (L2) pod koniec 2013 r, by kilka miesięcy później w cieniu Ziemi rozpocząć zaawansowane pomiary astrometryczne.

W ciągu pięciu lat pracy satelita ma wyznaczyć dokładną pozycję przeszło miliarda gwiazd, co pozwoli stworzyć najbardziej precyzyjną, trójwymiarową mapę naszej Galaktyki. Do tego celu sonda wykorzysta trzy główne instrumenty naukowe, w które jest wyposażona: pierwszy służy do określania dokładnej pozycji, drugi do wyznaczania właściwości fizycznych i chemicznych, a trzeci do mierzenia prędkości radialnej i innych parametrów gwiazd.

Szacowana liczba gwiazd w samej tylko Drodze Mlecznej wynosi ponad 100 miliardów, jednak już dane na temat tylko 1% zebrane przez Gaię wystarczą, by zweryfikować ogólną teorię względności, przyczynić się do lepszego poznania historii naszej Galaktyki oraz przynieść liczne odkrycia.

Pierwsze sukcesy już za nami – we wrześniu 2014 roku Gaia odkryła swoją pierwszą supernową. Kolejne odkrycia to tylko kwestia czasu. Naukowcy spodziewają się znaleźć nowe planety pozasłoneczne oraz planetoidy i komety w Układzie Słonecznym, chcą też przeprowadzić obserwacje 500 tys. kwazarów.

Sonda kosmiczna Gaia podczas testów osłony termicznej przed startem z kosmodromu Kourou (ESA-CNES-Arianespace)

Setki terabajtów danych i wnioski z nich wyciągnięte będą sukcesywnie udostępniane do publicznej wiadomości, by wszyscy – zarówno profesjonaliści, jak i amatorzy – mogli korzystać z ogromnej bazy wiedzy zdobytej dzięki Gai. Wydanie ostatecznego katalogu planowane jest na 2020 rok.

Inne astronomiczne misje Europejskiej Agencji Kosmicznej

Poniższe zestawienie przedstawia inne ważne i interesujące misje kosmiczne prowadzone przez Europejską Agencję Kosmiczną. Na szczególną uwagę zasługują misje Planck, Herschel i Teleskop Kosmiczny Hubble’a, który w kwietniu obchodził będzie dwudziestopięciolecie działalności.

Plakat przedstawiający spektrum sond ESA w porównaniu do spektrum promieniowania elektromagnetycznego

Wszystkich zainteresowanych dokładniejszymi informacjami na temat sondy zapraszamy na oficjalną stronę internetową ESA http://sci.esa.int/gaia/. Szczególnie polecamy Historię astrometrii:
http://sci.esa.int/gaia/53196-the-oldest-sky-maps/
http://sci.esa.int/gaia/53197-seeing-and-measuring-farther/
http://sci.esa.int/gaia/53198-astrometry-in-space/