Programy ESA skierowane do młodzieży
Jednym z celów Europejskiej Agencji Kosmicznej, obok eksploracji kosmosu, jest edukacja. Programy edukacyjne ESA zachęcają uczniów i studentów do aktywności ciekawą ofertą i cennymi nagrodami. Zazwyczaj wymagają zaangażowania nie tylko ze strony uczniów, ale także opiekunów i nauczycieli, a efekty wspólnej pracy nierzadko przerastają oczekiwania.
CanSat
Jednym z takich programów są organizowane od 2010 r. konkursy CanSatów, czyli małych symulatorów sond planetarnych mieszczących się w puszce o pojemności 330 ml (po zwykłym napoju gazowanym). Uczniowie szkół średnich mają za zadanie skonstruować i zmieścić w takiej objętości całe wyposażenie próbnika, czyli zasilanie i obudowę, komputer pokładowy, system komunikacji i niezbędne czujniki. Gotowy symulator jest wynoszony na pokładzie balonu lub rakiety na wysokość od kilkuset metrów do kilku kilometrów. Z jego pomocą uczniowie muszą zdalnie przeprowadzić dwa eksperymenty naukowe: jeden obowiązkowy dla wszystkich, polegający na odczytaniu podstawowych parametrów atmosfery (temperatury, ciśnienia, wilgotności itp.), a drugi wymyślony przez nich samych. Pomysłowość uczestników jest niemal nieograniczona – od obserwacji aktywności Słońca przez próby kontrolowanego lądowania z robotem po badanie intensywności promieniowania jonizującego. Ten ostatni eksperyment wykonał CanSat zbudowany przez zespół krakowskich licealistów, którzy wzięli udział w tegorocznych zawodach na poligonie rakietowym Andøya w Norwegii. Drużyna z tej samej szkoły ze swoim KrakSatem zajęła pierwsze miejsce w poprzedniej edycji konkursu zorganizowanej w Holandii. To nie jedyni reprezentanci Polski, swoich sił próbują również uczniowie z innych szkół średnich, pokazując, że przygodę z kosmosem można zacząć naprawdę wcześnie.
Mission-X
Kosmos to nie tylko nauki ścisłe, dlatego Europejska Agencja Kosmiczna organizuje także międzynarodowy konkurs mający na celu promowanie zdrowego trybu życia wśród młodzieży. Mając na uwadze fakt, że nadwaga i otyłość dzieci jest jednym z najpoważniejszych problemów, z którymi musi zmierzyć się społeczeństwo XXI w., ESA i narodowe agencje kosmiczne proponują od kilku lat warsztaty i konkursy, podczas których astronauci i pracownicy ESA zachęcają, by „trenować jak astronauta”. W ubiegłym roku blisko 25 000 uczniów z całego świata miało okazję uczestniczyć w różnorodnych aktywnościach popularyzujących zdrowy tryb życia: treningach inspirowanych programem dla astronautów, warsztatach na temat załogowych lotów kosmicznych, podczas których uczniowie przeprowadzali eksperymenty w skafandrach kosmicznych, podwodnych spacerach kosmicznych oraz wspólnym badaniu i gotowaniu kosmicznego, zdrowego jedzenia. I choć MissionX jest konkursem, to w praktyce wszyscy uczestnicy mają jeden cel – wykonać 478 milionów kroków, czyli tyle, ile dzieli Ziemię od Księżyca. W ubiegłym roku to się udało – każda z aktywności miała swój odpowiednik w krokach, które po zsumowaniu dały tę ogromną liczbę. Materiały przygotowane podczas ostatniej edycji są dostępne na stronie internetowej programu.
Roboty Spheres na pokładzie ISS. Źródło: wikimedia.org
Zero Robotics
Od pięciu lat Europejska Agencja Kosmiczna i NASA przy współpracy z MIT organizują również prawdziwe zawody w kosmosie. W 2006 roku na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej znalazły się małe sferyczne roboty Spheres, z których korzystają nie tylko astronauci i naukowcy, ale także uczniowie. Dwa razy do roku w Stanach Zjednoczonych i państwach członkowskich ESA organizowane są eliminacje do zawodów ZeroRobotics, w których mogą wziąć udział uczniowie szkół średnich, a nawet gimnazjów. Kilkuosobowe zespoły zgłaszają chęć uczestnictwa w programie na jego stronie internetowej, a następnie muszą zmierzyć się z symulacjami 2D i 3D, programując tor i zachowanie robota, by jak najefektywniej wykonał różne, coraz trudniejsze zadania na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Najlepsze drużyny mają okazję uczestniczyć w letnich i zimowych warsztatach, gdzie doskonalą swoje programy, by ostatecznie przetestować je na prawdziwych robotach Spheres znajdujących się na stacji. Zawody są transmitowane na żywo, a uczniowie utrzymują kontakt z astronautami czuwającymi nad ich przebiegiem. To niepowtarzalna okazja, by przekonać się, jakie trudności stwarza stan nieważkości, i co ułatwia.