I Międzynarodowa Konferencja dla nauczycieli w ESTEC – relacja z warsztatów

W dniach 3-4 października 2015 miała miejsce I Międzynarodowa Konferencja dla nauczycieli zorganizowana przez Europejską Agencję Kosmiczną w Holandii. Konferencja połączona z warsztatami dla nauczycieli była pierwszym tego typu wydarzeniem zorganizowanym w ramach corocznie organizowanego Dnia Otwartego ESTEC. Adresatami wydarzenia byli nauczyciele szkół podstawowych, zainteresowani implementacją wiedzy i umiejętności z dziedziny astronomii.

Relację z I Międzynarodowej Konferencji dla nauczycieli zorganizowanej przez Europejską Agencję Kosmiczną w ramach Dni Otwartych ESTEC 2015 w Holandii przygotowała pani Agnieszka Edyta Dąbrowska, nauczyciel konsultant ds. przedmiotów przyrodniczych, edukacji regionalnej i europejskiej w WODN w Skierniewicach.

Warsztaty o tematyce astronomicznej odbyły się w dniu 3 października 2015 roku, natomiast w dniu 4 października 2015 roku uczestnicy mieli okazję wziąć udział w wydarzeniach organizowanych w ramach Dnia Otwartego w siedzibie ESA ESTEC – European Space Research and Technology Centre.

Zdjęcie grupowe uczestników konferencji przed siedzibą ESTEC. Credit: ESA

W konferencji udział wzięło 42 nauczycieli z państw europejskich m.in. Francji, Grecji, Holandii, Polski, Portugalii, Rumunii, Wielkiej Brytanii, Austrii, Szwajcarii, Norwegii, Szwecji, Finlandii, Danii będących członkami oraz państw stowarzyszonych z Europejską Agencją Kosmiczną. Udział w szkoleniu umożliwił nauczycielom realizację eksperymentów i ćwiczeń praktycznych, poznanie wyjątkowych narzędzi, programów oraz zdobycie informacji na temat najnowszych badań w dziedzinie astronomii, które z powodzeniem mogą być wykorzystywane w organizacji zajęć dydaktycznych i realizacji projektów edukacyjnych na poziomie szkoły podstawowej. Warsztaty miały również na celu ukazanie istoty wykorzystywania metody naukowej i nauki krytycznego myślenia w organizacji procesu dydaktycznego, które winny być stosowane już od najmłodszych lat szkolnych.

Pierwszego dnia konferencji uczestnicy mieli okazję wzięcia udziału w spotkaniu inaugurującym oraz warsztatach praktycznych zorganizowanych w siedzibie hotelu Holiday Inn w Leiden. Spotkanie otworzyła koordynator Biura Edukacji i Zarządzania Wiedzą ESA, Monica Talevi, która przedstawiła misje i cele Europejskiej Agencji Kosmicznej oraz podstawowe działania, projekty i programy realizowane przez organizację, ze zwróceniem szczególnej uwagi na działalność naukowo – edukacyjną. M. Talevi przypomniała również, iż w 2014 roku ESA obchodziła 50-lecie swojego istnienia.

Pierwszy warsztat poświęcony badaniom Układu Słonecznego zatytułowany „ESA and Solar System” poprowadziła dr Joanna Holt, pracownik naukowy ESA. Następnie uczestnicy wzięli udział w praktycznych pokazach i eksperymentach poświęconych eksploracji Układu Słonecznego oraz misji Rosetta. W trakcie warsztatów nauczyciele w 4-5 osobowych zespołach rozwiązywali następujące problemy: „Jak wielki jest Układ Słoneczny?”, „Gdzie w chwili obecnej znajduje się Rosetta?”, „W jaki sposób dostać się na kometę?”, „Z jakich materiałów zbudowane są komety?”. Pokazom i eksperymentom towarzyszyły projekcje filmów edukacyjnych z udziałem maskotki Paxi, opracowanej przez ESA na potrzeby edukacji najmłodszych. Prezentowane filmy dostępne są w wersji anglojęzycznej na stronie ESA.

Warsztat drugi zatytułowany „The Magic of Light” poświęcony został problematyce światła. Uczestnicy, zaopatrzeni w karty pracy przygotowane na potrzeby niniejszego warsztatu, mieli możliwość wykonania praktycznych ćwiczeń dotyczących m.in. identyfikacji naturalnych i sztucznych źródeł światła, obserwacji widma przy użyciu spektroskopu, przeprowadzania eksperymentów mających na celu udzielenie odpowiedzi czy białe światło jest naprawdę białe, fenomenu powstawania tęczy, sposobów rozbicia barw złożonych na podstawowe (i odwrotnie) i wykorzystywania tej wiedzy w celu odczytywania różnych informacji dotyczących badanych obiektów itp. Materiały niezbędne do wykonania tego typu doświadczeń dostępne są w języku angielskim na stronie ESA (skrypt „The Magic of Light”).

Kolejne dwa warsztaty ujęte wspólnym tytułem „ESA and Astronauts” poświęcone zostały życiu i pracy astronautów stacjonujących na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Poprowadzili go młodzi pracownicy ESA: Antoine Hubert i Jackalyn Hill. Materiały ćwiczeniowe i eksperymenty uzupełniono jak poprzednio dokumentacją filmową i animacjami opracowanymi przez pracowników ESA. W ramach zaproponowanych ćwiczeń próbowano rozwiązać następujące problemy: „W jaki sposób astronauci poruszają się przebywając na stacji kosmicznej?”, „Czy jedzenie w Kosmosie smakuje tak samo, czy inaczej aniżeli na Ziemi?”, „Dlaczego woda jest tak cennym skarbem – czyli, w jaki sposób astronauci wykorzystują i odzyskują wodę na ISS”, „W jaki sposób krople wody zachowują się w Kosmosie?”, „Czy rakiety oddychają? – czyli dlaczego i w jaki sposób oddychają ludzie, porównanie tego zjawiska do użycia tlenu dla odpalenia rakiety”, „Czego potrzeba astronautom, aby nie zamarzli przebywając w Kosmosie? – czyli o ważnej roli ciepła”, „Dlaczego rakiety płoną w drodze powrotnej na Ziemię?”, „W jaki sposób możemy przygotować się do długiej podróży w Kosmos?”. Wymienione problemy próbowano rozwikłać poprzez demonstrację eksperymentów, wykonywanie doświadczeń w zespołach, wykorzystanie narzędzi techniki, takich jak np. roboty Lego Mindstorms. Ciekawy materiał dydaktyczny poświęcony ISS adresowany do nauczycieli i uczniów szkół podstawowych opracowany przez doświadczonych naukowców ESA, astronautów i pedagogów znajduje się w bezpłatnych zasobach ESA (różne wersje językowe) pod linkiem: http://www.esa.int/Education/ISS_Education_Kit_-_Primary. Pewne informacje wymagają jednak aktualizacji.

ESTEC Open Day – gotowanie komety. Credit: ESA

Każde ćwiczenie zarówno pierwszej, jak i drugiej części warsztatów podsumowane było dyskusją nt. możliwości realizacji i przydatności tego typu wiedzy i umiejętności w szkole podstawowej w nawiązaniu do podstaw programowych realizowanych w różnych krajach europejskich.

Podsumowaniem dnia była wycieczka dla wszystkich uczestników do Obserwatorium Astronomicznego w Leiden (Leiden Old Observatory), w trakcie której była możliwość obserwacji nieba i widocznych na nim obiektów przy użyciu trzech różnej wielkości teleskopów. Uczestnicy poznali również historię obserwatorium i badań w nim prowadzonych, obejrzeli zbiory danych statystycznych pochodzących z obserwacji astronomicznych prowadzonych w różnych zakątkach świata zgromadzone w zabytkowej bibliotece.

Drugiego dnia konferencji uczestnicy wzięli udział w obchodach Dnia Otwartego ESTEC w Noordwijk, wydarzenia corocznie organizowanego przez Europejską Agencję Kosmiczną, mającego na celu zapoznanie społeczeństwa z celami i misją naukowo – badawczą Centrum. Dzień Otwarty cieszy się ogromną popularnością i corocznie uczestniczy w nim kilkanaście tysięcy osób. Obchody Dnia Otwartego ESTEC trwały od godziny 10.00 do 17.00. W tym czasie w poszczególnych pawilonach ośrodka naukowo – badawczego odbywały się pokazy, prelekcje, wykłady, spotkania, zorganizowano wystawy poświęcone misjom kosmicznym, którym patronuje ESA (m.in. Misji Rosetta), wystawy makiet satelitów i sond kosmicznych, prezentacje na temat działalności edukacyjnej ESA. Wyjątkowym zainteresowaniem cieszyła się makieta parującej komety 67P / Churyumov – Gerasimienko, na której powierzchni wylądował lądownik Philae. Ciekawostką dla zwiedzających była informacja dotycząca wielkości sondy kosmicznej i lądownika. Sonda ma rozpiętość? 7-piętrowego budynku, natomiast lądownik wielkości pralki do prania. Ciekawym doświadczeniem była również możliwość obejrzenia naturalnej wielkości modelu Columbus’a – modułu badawczego (laboratorium) stanowiącego wyposażenie ISS i podpatrzenia w jaki sposób funkcjonują na jego pokładzie astronauci. Udostępniono szereg filmów i animacji obrazujących życie i pracę astronautów przebywających na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Nie mniej interesującym wydarzeniem były również prelekcje z udziałem astronautów stacjonujących na ISS, m.in. A. Kuipers, C. Nicollier, M. Taylor, J.J. Favier, M. Tognini i C. Haignere, którzy przybliżyli zwiedzającym informacje nt. możliwości życia w Kosmosie. Wybranym udało się również zdobyć autografy. W trakcie trwania Dnia Otwartego uczestnicy konferencji wzięli udział w spotkaniu podsumowującym wydarzenie, ewaluacji warsztatów i dyskusji na temat zasadności organizacji tego typu spotkań edukacyjnych dla nauczycieli.

Filmowe podsumowanie warsztatów dla nauczycieli w ESTEC. Credit: ESA

Wszyscy nauczyciele potwierdzili, iż edukacja astronomiczna winna być realizowana już od szkoły podstawowej, czy nawet przedszkola, gdyż tajemnice Kosmosu są jednym z niewielu zagadnień, którym interesują się małe dzieci (drugim są dinozaury). Realizując edukację astronomiczną od najwcześniejszych lat rozbudzamy wśród dzieci zainteresowania naukami przyrodniczymi i ścisłymi. Tę samą tezę potwierdził zaproszony na spotkanie podsumowujące dyrektor ESA – Franco Ongaro, który jednocześnie zapewnił, iż tego typu konferencja warsztatowa dla nauczycieli organizowana w ramach Dnia Otwartego ESTEC będzie począwszy od tego roku wydarzeniem corocznym. Na zakończenie konferencji uczestnikom wręczono certyfikaty i wykonano wspólne zdjęcie. Nawiązane znajomości i kontakty z pewnością zaowocują ciekawymi przedsięwzięciami edukacyjnymi i projektami z dziedziny astronomii.